जागतिक व्यापारातील असंतुलन आणि डोनाल्ड ट्रंप यांची टॅरिफ नीती | Global Trade Imbalances And Donald Trump's Tariff Policies
आजच्या जागतिक अर्थव्यवस्थेतील अस्थिरतेचा केंद्रबिंदू म्हणजे व्यापार युद्ध आणि त्या युद्धाची नांदी झाली जेव्हा अमेरिकेचे तत्कालीन राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रंप यांनी "रेसिप्रोकल टॅरिफ" म्हणजेच परस्पर कर रचना जाहीर केली. हे धोरण केवळ करवाढ नव्हे, तर संपूर्ण जागतिक व्यापाराच्या रचनेवर परिणाम करणारे ठरले.
डोनाल्ड ट्रंप यांनी भारतावर 26% तर चीनवर 34% टॅरिफ लावले. त्यांनी दावा केला की भारत अमेरिकन वस्तूंवर 52% कर लावतो. पण वस्तुस्थिती अशी आहे की भारताचा सरासरी टॅरिफ केवळ 12-15% आहे. त्यांच्या गणिताचा आधार होता ट्रेड डेफिसिट – म्हणजेच व्यापारातील तफावत. हे गणित थोडक्यात असं होतं: अमेरिका जर भारताकडून ₹1000 किमतीच्या वस्तू आयात करत असेल आणि भारताकडे ₹1200 ची निर्यात करत असेल, तर तफावत ₹200 ची. हाच "डेफिसिट / इंपोर्ट" हा फॉर्म्युला ट्रंप वापरत होते टॅरिफ ठरवण्यासाठी.
या तत्त्वावरून त्यांनी असा निष्कर्ष काढला की भारत 52% कर लावतो आणि आम्ही फक्त 26% लावतो, म्हणजेच आम्ही ‘उदार’ आहोत. पण हे गणित किती वास्तववादी आहे? एकाच देशासाठी वेगळी पद्धत आणि दुसऱ्यासाठी वेगळी — यातून जागतिक व्यापारात अनिश्चितता निर्माण झाली आहे.
ट्रेड डेफिसिट: केवळ आकड्यांचा खेळ नाही
व्यापारातील तफावत केवळ एका देशाच्या धोरणामुळे होत नाही. त्यामागे अनेक घटक असतात — त्या देशाची उत्पादकता, स्थानिक गरजा, चलनमूल्य, जागतिक पुरवठा साखळी यांचाही मोठा वाटा असतो. अमेरिका अनेक देशांकडून वस्तू आयात करते, कारण त्या वस्तू स्वस्त, दर्जेदार आणि वेगाने उपलब्ध होतात. यातूनच वैश्विक व्यापाराचा समतोल साधला जातो.
भारतासाठी धोका आणि संधी
ट्रंप यांची टॅरिफ नीती भारतासाठी संधी आणि आव्हान दोन्ही घेऊन आली. संधी या अर्थाने की भारताने 'मेक इन इंडिया',
PLI योजना अशा माध्यमातून स्वयंपूर्णतेकडे वाटचाल सुरू केली. पण आव्हान अशा अर्थाने की, भारताचा स्टॉक मार्केट कोसळला, जागतिक गुंतवणूकदार घाबरले.
ग्लोबलायझेशन विरुद्ध संरक्षणवाद
ट्रंप यांच्या धोरणामागे संरक्षणवाद (Protectionism) दिसतो. त्यांचा दृष्टिकोन असा होता की आयात कमी करावी आणि देशांतर्गत उत्पादन वाढवावे. पण अशा अचानक निर्णयांनी जागतिक व्यापारात विस्कळीतपणा निर्माण होतो.
निष्कर्ष: दीर्घकालीन दृष्टीकोनाची गरज
ट्रंप यांची टॅरिफ नीती आणि व्यापार तफावतीवर आधारित गणित हे अल्पकालीन आणि अपूर्ण वाटते. जागतिक अर्थव्यवस्था ही एक परस्परसंबंधित रचना आहे. एका देशाची निर्णयप्रक्रिया संपूर्ण जगावर परिणाम करू शकते. त्यामुळे निर्णय घेताना अधिक संतुलित, पारदर्शक आणि सर्वसमावेशक दृष्टिकोन आवश्यक आहे.
