जागतिक
व्यापारयुद्ध आणि भारतावर होणारे आर्थिक परिणाम
डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या
अध्यक्षपदाच्या काळात अमेरिकेने ‘अमेरिकन उद्योगांचे रक्षण’ या उद्देशाने चीनसह
अनेक देशांवर आयातशुल्क (tariffs) लावले. जागतिक व्यापाराच्या इतिहासात हे एक
महत्त्वपूर्ण वळण होते. परंतु अशा धोरणांचा भारतावर नेमका काय परिणाम झाला, आणि भविष्यात
आपण काय शिकू शकतो?
१.
व्यापारयुद्ध म्हणजे काय?
व्यापारयुद्ध म्हणजे जेव्हा देश
एकमेकांवर आयातशुल्क लावून व्यापारात अडथळे निर्माण करतात. यामुळे दुसऱ्या देशातील
वस्तू महाग होतात आणि स्थानिक उत्पादनांना प्रोत्साहन मिळतो. ट्रम्प यांच्या काळात
अमेरिकेने चीन, युरोप, भारतसारख्या देशांवर मोठ्या प्रमाणात टॅरिफ लावले.
२.
भारतावर याचा आर्थिक परिणाम कसा झाला?
- निर्यातीला धक्का:
भारताच्या पोलाद आणि अॅल्युमिनियमसारख्या उत्पादनांवर अमेरिका टॅरिफ लावताच
भारतीय कंपन्यांची स्पर्धा कमी झाली.
- IT आणि सेवा क्षेत्रावर दबाव: अमेरिकेतील संरक्षणवादी धोरणांमुळे भारतीय आयटी
कंपन्यांना H-1B व्हिसा नियमांमुळे अडचणी आल्या.
- व्यापार तुटीवर परिणाम: भारताची अमेरिका सोबत असलेली व्यापारवाढ काहीशी आटोक्यात
आली, कारण निर्यातीत अडथळे आले.
- गहू, तांदूळ, औषधांसारख्या उत्पादनांच्या बाबतीत अमेरिका
‘Fair Trade’ ची मागणी करत होती, जी भारतासाठी धोका ठरू शकत होती.
३.
दक्षिण कोरियाचा इतिहास – ‘व्हेलेकर व्हिजन’
१९७०च्या दशकात दक्षिण कोरियाने
अमेरिकेच्या ताशेव्हिल करारामुळे (Voluntary Export Restraints) अमेरिकेतील कार
मार्केटमधून माघार घेतली, पण त्यांनी आपल्या धोरणांची पुनर्रचना करून उच्च
प्रतीच्या उत्पादनांवर लक्ष केंद्रित केले. नंतर त्यांनी ह्युंदाई, LG, Samsung
यांसारखे ब्रँड जागतिक स्तरावर यशस्वी केले.
भारतासाठीही हा एक महत्त्वाचा धडा आहे
— ‘Protectionism’ मुळेच देश कमकुवत होत नाही, तर संधीच्या रूपात वापरल्यास हे
संकट एक संधी ठरू शकते.
४.
भारताचा पुढचा मार्ग काय असावा?
✅ स्थानिक उत्पादनात गुंतवणूक (Make in India चे खरे रूप):
फक्त घोषणाबाजी न करता वास्तवात दर्जेदार उत्पादननिर्मिती, स्किल डेव्हलपमेंट आणि
संशोधनावर लक्ष केंद्रित करणे.
✅ उच्च दर्जाची उत्पादने: ‘स्वस्त आणि टिकाऊ’ याऐवजी
‘उत्कृष्ट आणि नावाजलेली’ अशी ब्रँड ओळख तयार करणे.
✅ Free Trade Agreements (FTA) बद्दल सजगता: भारताने FTA
मध्ये प्रवेश करताना काळजीपूर्वक अटी निश्चित करणे गरजेचे आहे.
✅ डिजिटल निर्यातीचा वापर: IT, ई-कॉमर्स, AI, SaaS
यासारख्या क्षेत्रांमधून निर्यात वाढवणे.
५.
निष्कर्ष
ट्रम्प यांच्या व्यापारयुद्धामुळे
भारताला काही अडचणी आल्या, पण ते एक मोठा धडा होता. आज आपण स्वावलंबी भारत,
जागतिक दर्जाची उत्पादने आणि डिजिटल सामर्थ्य यांच्या बळावर अशा
व्यापारयुद्धांना समर्थपणे सामोरे जाऊ शकतो.
“संरक्षणवाद म्हणजे संकट नाही, तर ती
एक ‘संघर्षातून संधी’ मिळवण्याची संधी आहे.”