भारतातून कृषी उत्पादनांची निर्यात : संधी, प्रक्रिया आणि काळजी
आजच्या बदलत्या जागतिक व्यापाराच्या
युगात, भारतासारख्या कृषिप्रधान देशासाठी ‘कृषी उत्पादनांची निर्यात’ ही एक मोठी संधी
आहे. आपल्या देशात विविध हवामान प्रकार असल्यामुळे वर्षभरात अनेक प्रकारची फळे, भाजीपाला
आणि धान्ये पिकवता येतात. पण ही उत्पादने परदेशात निर्यात करण्यासाठी विशिष्ट प्रक्रिया,
प्रमाणपत्रे आणि गुणवत्ता मापदंड पाळावे लागतात.
कृषी निर्यात म्हणजे नेमकं
काय?
शेतकरी, व्यापारी किंवा उद्योगपती
यांनी भारतात तयार झालेले कृषी उत्पादन – जसे की फळे, भाज्या, मसाले, तांदूळ, डाळी,
आंबा, डाळिंब, केळी इत्यादी – इतर देशात पाठवण्यास "कृषी निर्यात" असे म्हणतात.
या प्रक्रियेमुळे भारताला परकीय चलन मिळते आणि शेतकऱ्याला चांगला भाव मिळतो.
निर्यातीसाठी आवश्यक बाबी
1.
APEDA रजिस्ट्रेशन – कृषी व प्रक्रिया केलेल्या अन्नपदार्थांची निर्यात करायची असल्यास,
APEDA (Agricultural and Processed Food Products Export Development Authority) कडून
रजिस्ट्रेशन घेणे बंधनकारक असते.
2.
फूड सेफ्टी आणि क्वालिटी सर्टिफिकेट – निर्यातीसाठी लागणारी
FSSAI ची मान्यता, फ्यूमिगेशन आणि फाईटो-सॅनिटरी सर्टिफिकेट्स महत्त्वाची असतात.
3.
निर्यात बाजाराचे संशोधन – कोणत्या देशात कोणते उत्पादन जास्त मागणीचे आहे, हे जाणून घेणे
गरजेचे आहे. उदाहरणार्थ, मिडल ईस्टमध्ये डाळिंबाची आणि भारतातला बासमती तांदळाची मोठी
मागणी आहे.
4.
कॉन्ट्रॅक्ट आणि ट्रान्सपोर्ट साखळी – तुम्ही उत्पादन तयार
केल्यानंतर योग्य पॅकिंग, कोल्ड चेन ट्रान्सपोर्ट, कस्टम क्लीयरन्स यासाठी अनुभव असलेल्या
एजंट्सची मदत घ्यावी.
सुरुवात कशी करावी?
- एखाद्या शेतकऱ्याने किंवा व्यावसायिकाने
निर्यात व्यवसाय सुरू करायचा असेल, तर त्याने सर्वप्रथम ‘एक्सपोर्ट ट्रेनिंग प्रोग्राम्स’
ला हजेरी लावावी.
- स्थानिक कृषी विभाग किंवा APEDA चे
ऑनलाइन वेबिनार यामधून मार्गदर्शन मिळवावे.
- एखाद्या अनुभवी निर्यातदाराशी संलग्न
व्हावे आणि प्रारंभिक ऑर्डर्स त्याच्याद्वारे पूर्ण कराव्यात.
काय काळजी घ्यावी?
- दर्जेदार उत्पादन आणि वेळेवर डिलिव्हरी
ह्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करणे गरजेचे आहे.
- चुकीचे पेपरवर्क, क्वालिटी कंट्रोल
न केल्यास निर्यातीत नुकसान होऊ शकते.
- स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय नियम,
जीएसटी, कस्टम्स याचे प्रशिक्षण घ्यावे.
उदाहरण: डाळिंबाची निर्यात
महाराष्ट्रातील सोलापूर, सांगली,
अहमदनगर हे जिल्हे डाळिंबासाठी प्रसिद्ध आहेत. APEDA प्रमाणित शेतकरी गटांमार्फत एकत्रित
उत्पादन केले जाते. नंतर त्या डाळिंबाचे ग्रेडिंग, पॅकिंग करून दुबई, साऊदी अरेबिया,
बांगलादेश अशा देशांत निर्यात होते.
निष्कर्ष
भारताचे कृषी उत्पादन जगात
सर्वोत्तम आहे, पण त्याच्या निर्यातीसाठी नीट नियोजन आणि प्रक्रिया आवश्यक आहे. जर
शेतकरी, स्टार्टअप्स किंवा व्यापाऱ्यांनी अभ्यासपूर्वक हा व्यवसाय सुरू केला, तर त्यांना
नफा तर मिळेलच, पण देशालाही परकीय चलनात मोठा फायदा होईल.
आंतरराष्ट्रीय खरेदीदार शोधण्याच्या सर्वोत्कृष्ट वेबसाइट्स – एक निर्यातदारांसाठी मार्गदर्शक
आजच्या जागतिक व्यापाराच्या युगात,
आपल्या उत्पादनांसाठी योग्य खरेदीदार शोधणे हे कोणत्याही निर्यातदारासाठी एक मोठे
आव्हान असते. भारतात अनेक लघु व मध्यम उद्योजक आहेत जे त्यांच्या उत्कृष्ट
उत्पादने जगभर पोहचवू इच्छितात, परंतु त्यांना योग्य खरेदीदार मिळवण्याचे मार्ग
माहित नसतात. या पार्श्वभूमीवर, काही वेबसाइट्स अशा आहेत ज्या भारतातील
निर्यातदारांना परदेशी खरेदीदारांशी थेट संपर्क करण्यास मदत करतात. खाली अशाच काही
महत्त्वाच्या वेबसाइट्सची माहिती दिली आहे:
1.
Export Genius
ही वेबसाइट निर्यात आणि आयात संबंधित
डेटावर आधारित आहे. येथे आपण कोणत्या देशात कोणते उत्पादन किती प्रमाणात जात आहे,
हे पाहू शकतो. उदाहरणार्थ, जर आपण मिरची किंवा मसाल्यांचा व्यवसाय करत असाल, तर
आपण पाहू शकता की पाकिस्तान किंवा श्रीलंका यांसारख्या देशांमध्ये कोणत्या भारतीय
कंपन्या निर्यात करत आहेत आणि त्या कोणत्या कंपन्यांना माल पुरवतात. यामधून आपण
आपल्या उत्पादनासाठी संभाव्य खरेदीदार ओळखू शकतो.
2.
Tridge.com
ही जागतिक स्तरावर खरेदीदार आणि
विक्रेते एकत्र आणणारी वेबसाइट आहे. येथे आपण खरेदीदारांसाठी ‘RFQ’ म्हणजेच
Request for Quotation पाहू शकतो. याचा अर्थ, खरेदीदार स्वतः सांगतो की त्याला
कोणते उत्पादन किती प्रमाणात आणि कुठे हवे आहे. उदाहरणार्थ, जर आपल्याला कांदा
किंवा मसाला निर्यात करायचा असेल, तर आपण पाहू शकतो की कोणत्या देशातील कोणत्या
कंपनीला याची गरज आहे. यामुळे आपण थेट त्या खरेदीदाराशी संपर्क करू शकतो.
3.
Alibaba.com
Alibaba ही चीनमधील अत्यंत लोकप्रिय
B2B (Business to Business) ई-कॉमर्स वेबसाइट आहे. येथे भारतातील निर्यातदार
त्यांची प्रोफाईल तयार करून उत्पादनांची माहिती देऊ शकतात. विशेषतः जर आपण लघु
उत्पादक असाल आणि मोठ्या प्रमाणावर ऑर्डर नको असतील, तरीही येथे अनेक छोटे
खरेदीदार उपलब्ध असतात. एकदा प्रोफाईल तयार केल्यानंतर, खरेदीदार आपल्याशी संपर्क
करू शकतात.
4.
IndiaMart & TradeIndia
या दोन वेबसाइट्स भारतात आधारित असून
जागतिक खरेदीदारांपर्यंत पोहोचण्यासाठी देखील उपयुक्त आहेत. विशेषतः जे व्यवसाय
भारतात नोंदणीकृत आहेत त्यांना येथे त्यांची उत्पादने सूचीबद्ध करता येतात. येथे
मिळणारे RFQs व खरेदीदारांच्या मागणीनुसार आपण थेट संवाद साधू शकतो.
निष्कर्ष:
निर्यात व्यवसायात यश मिळवण्यासाठी
केवळ चांगले उत्पादन पुरेसे नसते. योग्य खरेदीदार, योग्य किंमत आणि विश्वासार्ह
व्यासपीठाची निवड करणे देखील तितकेच महत्त्वाचे आहे. वर दिलेल्या वेबसाइट्स
वापरून, भारतातील निर्यातदार त्यांच्या उत्पादनासाठी योग्य जागतिक बाजारपेठ शोधू
शकतात आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपले व्यवसाय वाढवू शकतात.