सोन्याचा जागतिक संकट: बँक ऑफ इंग्लंडमधून सोने का काढले जात आहे?
संपूर्ण जगात सोन्याबद्दल एक अभूतपूर्व संकट निर्माण झाले आहे. सोन्याच्या खरेदी-विक्री आणि साठवणुकीत अचानक बदल होत आहेत, ज्यामुळे जागतिक अर्थव्यवस्था अस्थिर होत आहे. जगातील सर्वात मोठ्या सोन्याच्या राखीव भांडारांपैकी एक असलेल्या बँक ऑफ इंग्लंड मधून विक्रमी प्रमाणात सोने काढले जात आहे. पण प्रश्न असा आहे की हे का घडत आहे?
बँक ऑफ इंग्लंडमधून सोने काढण्याची घाई
बँक ऑफ इंग्लंड ही अनेक देशांचे सोने सुरक्षित ठेवण्यासाठी ओळखली जाते. भारत, जर्मनी, हंगेरी, तुर्की यांसारख्या अनेक देशांनी आपले सोने इथे जमा केले होते. पण आता परिस्थिती वेगाने बदलत आहे—देश मोठ्या प्रमाणावर आपले सोने परत मागवत आहेत.
- भारताने अलीकडेच 202 टन सोने बँक ऑफ इंग्लंडमधून काढले आहे.
- तुर्की, हंगेरी आणि जर्मनी यांनीही आपले सोने परत घेण्यास सुरुवात केली आहे.
- बँक ऑफ इंग्लंडमधून सोने काढण्याची प्रक्रिया आता 2 महिने लागते, जे आधीपेक्षा जास्त आहे.
हे सोने कुठे जात आहे?
बँक ऑफ इंग्लंडमधून काढलेले सोने सर्वप्रथम स्वित्झर्लंड येथे पाठवले जात आहे. तेथे त्याचे सोन्याच्या सिल्ल्यांमध्ये (Gold
Bars) रूपांतर केले जाते आणि त्यानंतर हे सोने न्यूयॉर्क येथे पाठवले जाते.
या बदलामागील कारणे
1. जागतिक अनिश्चितता आणि आर्थिक अस्थिरता
संपूर्ण जगभरात आर्थिक अस्थिरता वाढत आहे. अमेरिकेत डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या पुनरागमनाच्या शक्यतेमुळे आणि त्यांच्या धोरणांमुळे जागतिक बाजारात भीतीचे वातावरण आहे. व्यापारी शुल्क (Tariffs) आणि आर्थिक निर्बंध (Sanctions) लागू होण्याच्या शक्यतेमुळे अनेक देश आपल्या संसाधनांचे संरक्षण करण्यासाठी उपाययोजना करत आहेत.
2. पाश्चिमात्य देशांच्या मनमानी धोरणांचा धोका
गेल्या काही वर्षांत पाश्चिमात्य देशांनी अनेक देशांवर आर्थिक निर्बंध (Sanctions) लादले आणि त्यांची मालमत्ता जप्त केली.
- व्हेनेझुएलाचे सोने बँक ऑफ इंग्लंडमध्ये होते, पण ब्रिटनने ते परत देण्यास नकार दिला.
- रशियावर निर्बंध लादले गेले, आणि त्याच्या अनेक संपत्ती पाश्चिमात्य बँकांमध्ये गोठवण्यात आल्या.
- हाच धोका लक्षात घेऊन भारत, चीन, रशिया, तुर्की यांसारखे देश आपले सोने परत मागवत आहेत.
3. सोन्याची वाढती मागणी आणि वाढती किंमत
बुलियन मार्केटमध्ये अस्थिरतेमुळे सोन्याच्या किमतीत प्रचंड वाढ झाली आहे.
- सोन्याचा लीज दर (Lease
Rate) जो पूर्वी 0.5% होता, तो आता 2.5-3% पर्यंत पोहोचला आहे.
- यामुळे सोने खरेदी करणे आणि आणणे अधिक खर्चिक झाले आहे.
- त्याचा परिणाम सामान्य लोकांवरही होणार आहे.
4. अमेरिकेच्या फोर्ट नॉक्स (Fort Knox) मध्ये सोन्याच्या साठ्यावर शंका
अमेरिकेतील फोर्ट नॉक्स हे जगातील सर्वात मोठे सोन्याचे भांडार आहे. मात्र, अलीकडेच अमेरिकी खासदार माइक ली यांनी तिथल्या सोन्याबाबत प्रश्न उपस्थित केले.
- त्यांनी चौकशीची मागणी केली, पण त्यांना परवानगी देण्यात आली नाही.
- एलोन मस्क यांनीही प्रश्न विचारला की, "तिथे खरंच सोने आहे का?"
- डोनाल्ड ट्रम्प यांनी सांगितले की, ते स्वतः फोर्ट नॉक्समधील सोन्याची पाहणी करतील.
जर हे सिद्ध झाले की तिथे सोन्याचा साठा नाही किंवा तो चोरीला गेला आहे, तर बँक ऑफ इंग्लंड आणि जागतिक सोन्याच्या बाजारावर मोठा परिणाम होईल.
भारत आणि चीन सोन्याची मोठी खरेदी करत आहेत
भारत आणि चीन यांनी अलीकडे मोठ्या प्रमाणावर सोने खरेदी केले आहे.
- चीन ने 2023 मध्ये 225 टन पेक्षा जास्त सोने विकत घेतले.
- भारताने 2023 मध्ये 33 टन सोने विकत घेतले आणि आता त्याच्याकडे एकूण 202 टन सोने आहे.
- रशियाकडे 2299 टन सोने आहे, जे त्यांच्या एकूण विदेशी चलन साठ्याच्या 80% इतके आहे.
ब्रिक्स (BRICS) आणि सोन्याचे भविष्य
ब्रिक्स देश (ब्राझील, रशिया, भारत, चीन, दक्षिण आफ्रिका) आपली डॉलरवरील अवलंबित्व कमी करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. ते नवीन जागतिक चलन आणण्याचा विचार करत आहेत, ज्याचा आधार सोने असू शकतो.
- ब्रिक्सकडे एकूण 5000 टनांपेक्षा जास्त सोने आहे.
- जर हे देश आपले नवीन चलन सुरू करत असतील, तर अमेरिकन डॉलरचे महत्त्व कमी होऊ शकते.
निष्कर्ष
संपूर्ण जगभरात सोन्याबद्दल एक मोठी उलथापालथ सुरू आहे.
1.
अनेक देश बँक ऑफ इंग्लंडमधून आपले सोने काढून परत घेऊ लागले आहेत.
2.
अमेरिकेच्या फोर्ट नॉक्समधील सोन्याच्या साठ्यावर संशय वाढत आहे.
3.
सोन्याच्या किमती वाढत आहेत, त्यामुळे सामान्य नागरिकांवरही परिणाम होणार आहे.
4.
ब्रिक्स देश आपली नवीन सोने-आधारित जागतिक मुद्रा आणण्याच्या तयारीत आहेत.
हे सर्व पाहता, सोने केवळ एक मौल्यवान धातू न राहता जागतिक आर्थिक सामर्थ्याचे प्रतीक बनत आहे. आपल्याला काय वाटते—दुनिया एका नवीन आर्थिक संकटाच्या दिशेने जात आहे का? तुमचे विचार खाली कमेंटमध्ये जरूर शेअर करा!